Giám định ADN hài cốt là một quy trình khoa học phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều đơn vị chuyên môn, từ khâu thu mẫu đến phân tích và đối chiếu kết quả. Tại Việt Nam, quy trình này thường được thực hiện theo các bước sau:
1. Tiếp nhận và thu thập thông tin ban đầu
Trước khi tiến hành giám định, các cơ quan chức năng tiếp nhận thông tin từ gia đình, đơn vị địa phương hoặc tổ chức tìm kiếm. Thông tin bao gồm:
Nơi tìm thấy hài cốt
Dữ liệu lịch sử, hồ sơ liệt sĩ (nếu có)
Yêu cầu giám định của thân nhân hoặc cơ quan nhà nước
Nếu gia đình có nghi ngờ về danh tính của hài cốt, họ sẽ đăng ký giám định và cung cấp các mẫu sinh phẩm đối chiếu.
2. Lấy mẫu hài cốt
Đây là bước cực kỳ quan trọng. Các mẫu được lấy từ phần xương (thường là xương ống dài hoặc xương răng) vì đây là nơi ADN bảo tồn tốt hơn. Quá trình lấy mẫu phải được thực hiện theo tiêu chuẩn y tế nghiêm ngặt để tránh lẫn tạp hoặc phá hủy ADN.
3. Lấy mẫu đối chiếu từ thân nhân
Người thân của người nghi là chủ nhân của hài cốt sẽ được lấy mẫu sinh phẩm như máu, niêm mạc miệng hoặc tóc. Mẫu này được bảo quản trong điều kiện tiêu chuẩn và gửi đến phòng thí nghiệm để đối chiếu với mẫu hài cốt.
4. Chiết tách và phân tích ADN
Tại phòng xét nghiệm, mẫu hài cốt sẽ được làm sạch, nghiền nhỏ và xử lý bằng hóa chất đặc biệt để tách chiết ADN. Sau đó, ADN sẽ được phân tích thông qua:
Kỹ thuật PCR (khuếch đại gen)
So sánh các chỉ dấu gen di truyền (STR hoặc mtDNA) Tùy từng trường hợp, nếu mẫu hài cốt bị phân hủy nặng, kỹ thuật giải trình tự gen (sequencing) có thể được áp dụng.
5. Đối chiếu kết quả
Kết quả ADN của hài cốt được đối chiếu với mẫu của thân nhân. Dựa vào mức độ tương đồng di truyền, các nhà chuyên môn xác định khả năng trùng khớp và đưa ra kết luận về danh tính. Nếu có nhiều mẫu đối chiếu, phần mềm sẽ tính toán xác suất trùng khớp theo mô hình di truyền.
6. Trả kết quả và thông báo
Kết quả sẽ được gửi về cho cơ quan yêu cầu giám định (Bộ Quốc phòng, địa phương hoặc thân nhân). Nếu xác định trùng khớp, danh tính sẽ được xác nhận chính thức, từ đó thực hiện các thủ tục an táng, truy điệu hoặc ghi danh liệt sĩ.
7. Lưu trữ dữ liệu
Tất cả dữ liệu ADN, kết quả phân tích và thông tin liên quan sẽ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu quốc gia (nếu có) để phục vụ các giám định tiếp theo hoặc kiểm tra lại khi cần thiết.
Kết Luận
Quy trình giám định ADN hài cốt không chỉ là công việc chuyên môn, mà còn là hành trình tìm lại danh tính cho những người đã khuất, đồng thời mang lại niềm an ủi cho thân nhân. Để quá trình này diễn ra hiệu quả, cần có sự đầu tư mạnh mẽ về công nghệ, nhân lực và phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
